بهلول و عالم
روزی بهلول را بر در خانهی ابوحنیفه گذر افتاد. او مشغول درس گفتن بود و میگفت: من بر سه چیز ایراد دارد چه خلاف عقل است:
اول آنکه میگویند شیطان به آتش معذب خواهد گشت و حال آنکه مادهی شیطان از آتش است. چگونه آتش، آتش را سوزاند. دیگر آنکه گویند: خدای تعالی را نمیتوان دید، این چگونه ممکن است که شیء وجود داشته باشد و دیده نشود. دیگر این که میگویند خالق همهچیز خداست و همهچیز از جانب اوست با وجود این بنده مختار است و این خلاف عقل است.
چون سخن بدین جا رسید، بهلول کلوخی از زمین برداشت و بدو افکند. کلوخ به پیشانیش رسید و بشکست و خون جاری شد. شاگردان ابوحنیفه بهلول را گرفتند. چون او را شناختند به سبب قرابنش با خلیفه، جرات نکردند که به او جسارتی کنند و از این واقعه نزد خلیفه شکایت کردند.
خلیفه بهلول را طلبید. چون حاضر شد. خلیفه به او عتاب نمود و گفت: چرا سر ابوحنیفه را شکستی و بدو تعدی نمودی؟ بهلول گرفت: من نشکستهام. خلیفه امر نمود تا ابوحنیفه را حاضر کردند. ابوحنیفه با پیشانی بسته وارد شد. بهلول رو به او نمود و گفت: از من چه تعدی به تو شده است؟ ابوحنیفه گفت: کدام تعدی از این بیش که سر مرا بشکستی و تمام شب به سبب درد سر آرام و قرار برای من نبود. بهلول گفت: کو درد؟ عالم گفت: درد دیده نمی شود!
بهلول گفت: پس درد وجود ندارد دروغ میگویی، چه تو میگفتی که ممکن نیست شیء موجود دیده نشود. دیگر آنکه کلوخ ممکن نیست به تو صدمه زند، چون تو از خاکی و کلوخ نیز از خاک! همچنان که آتش، آتش را نسوزاند خاک هم در خاک اثر ننماید. دیگر آنکه من نبودم که زدم.
ابوحنیفه گفت: پس که بود؟ گفت: همان خدایی که همهی کارها را از او میدانی و بنده را نیز مجبور مطلق. هارون جواب او را بپسندید و ابوحنیفه شرمنده از آن مجلس برفت.
